"HERA".. YUNAN MİTOLOJİSİNE GİRİŞ-1.. Doç. Dr. Sezin AKÇA BAYAR yazdı..

"HERA": YUNAN MİTOLOJİSİNİN TANRIÇASI.. BİZİM İSE EN DEĞERLİ KAYIPLARIMIZDAN BİRİ..

Anneannemin Yunanistan doğumlu olması, bana küçüklüğümde hep Selanik'i, orada yaşadığı çocukluğunu ve gençliğini anlatması.. Atatürk'ü ilk defa orada bizzat görmesi ve selamladığını anlatması sebebiyle.. onu at üzerinde başında kalpağıyla hayal ettim hep..

Küçüklüğümden beri o yöre ile ilgili oluşan merakım, tarihe olan ilgim.. Dünya mitolojisinin en başı olan Yunan mitolojisine olan ilgim ve hayranlığım ile sonuçlandı galiba.. Yüzlerce mitolojik isimi aklımda tutamasam da.. masalsı hikayeler, kehanetler ve efsaneler.. hep ilgimi çekmiştir.. Bir yerden başlamam gerekiyordu..

O halde Hera ile başlayalım..

Hera, "hanımefendi" demektir ve Yunanlıların bu adı Peloponessos'ta büyük bir şehir olan Argos'un geçmiş yerli halkından aldığı kuşku götürmez. Hera'nın Kronos ve Rhea'nın kızları olduğu öne sürülür, ancak kocası Zeus'la olan bitmez tükenmez kavgaları sebebiyle Yunan tanrıları arasına katılması hiç de kolay olmamıştır.

"Zeus" u hepiniz duymuşsunuzdur.. "Tanrıların ve ölümlülerin babası" diye bilinir ve "yıldırım, kartal, asa" gibi sembollerle anılır. "Hera" ise Zeus'un eşidir ve çoğunlukla "bir asa ya da taç: tavus" ile simgelenir ve adlandırılır.

Rhea, Zeus'u Girit'teki İda Dağı'ndaki bir mağarada saklar. Bundan sonra Zeus, hikâyenin değişen sürümlerine göre sırayla;

• Rhea tarafından bırakıldıktan sonra Gaia tarafından yetiştirilir.

• Amalthea adlı bir keçi ile Kourete'ler tarafından yetiştirilir. Ormanların sık dalları arasında büyüyen Zeus'un ağlamalarını babası Kronos duymasın diye Koureteler da onun başında kalkanlarını çarparak gürültüler çıkarırlar.

• Adamanthea adlı bir nemf tarafından bir ağaca asılarak Yer'e, Göğ'e ve Deniz'e hükmeden Kronos'tan gizlenerek yetiştirilir.

• Cynosura adlı bir nemf tarafından yetiştirilir. Zeus da buna şükran olarak onu yıldızlar arasına koyar.

• Sürülerini kurtlardan koruması sözü üzerine Giritli çoban bir ailenin yanında yetiştirilir.

• Olgunluk çağına gelince Zeus, saklandığı mağaradan çıkar ve savaşa hazırlanır.

Zeus'un elinde genelde yıldırım vardır ve bu korkutucu güç, başka türlü üstünlüklere çevrilir. Birincisi, tamamen fiziksel kuvvetle egemenlik vardır. İlyada'da Zeus'un diğer Olymposlulardan bile müthiş üstünlüğüyle övündüğü şu dizelere bakabiliriz:

Altın bir halat sarkıtın gökten..
Tekmil tanrılar, tanrıçalar, tutun çekin o halatı.. harcayın onca gücünüzü..
Gene de indiremezsiniz efendiniz Zeus'u yeryüzüne..
Ama ben çekersem şöyle iyicene.. 
Alırım yukarı sizi de, toprağı da, denizi de..
Bağlarım Olympos'un sivri bir doruğuna halatı.. 
Havalarda uçuşur ne var ne yok hepsi..
Tanrılardan ve insanlardan üstünüm ben böylesine..

Zeus "Tanrıların ve insanların babası" dır, tanrıların çoğu fiilen onun çocuklarıydı. Hera ise aynı zamanda Zeus'un kız kardeşiydi..

Campana'nın Hera'sı. Tanrıların Ece'si, Kadın ve Evlilik Tanrıçası.

Samos Ada'sındaki tapınak ve Argos ile Mykenai arasındaki tapınak özellikle ünliydü.. Hera'ya tapılırdı bu tapınaklarda.. Sicilya'da ise Zeus ile Hera'nın "kutsal evliliğini" temsilen bir duvar kabartması vardır: Hera'nın bileğini tutan Zeus, örtünmesini önlemeye çalışıyor gibi görünüyor (Tapınak E, Selinus, Sicilya; MÖ y. 470)

Hera'nın mabetlerinin coğrafi dağılımı ve belirginliği göz önüne alındığında, mitolojideki yerinin görece ikinci derecede, fiilen her bakımdan Zeus'un eşi olarak rolünün egemenliği altında olması biraz paradokstur. Zeus'un birçok başka kadın tanrıçayla olan ilişkileri ve onlardan doğan çocukları Hera'nın kıskançlığını giderek arttırmış ve delirme derecesine getirmiştir.

Hera, Yunan mitolojisinde Zeus'un eşi ve ablası olan tanrıçadır. Roma'da Juno olarak bilinir. Babası Titanlardan Kronos, annesi Rhea'dır. Olympos tanrıları arasında kraliçe vasfına sahiptir ve Evlilik Kraliçesi olarak anılır.
Eski inanca göre doğum sırasında kadınların ve evliliklerin koruyucusudur. Mitolojide en güçlü, en cesur ve Aphrodite'den sonra en güzel tanrıça olarak nitelendirilir. İnek gözlü, beyaz kollu Hera da denilir. Hatta Hera, Aphrodite'den sonra en güzel ikinci tanrıça olduğunu bildiği halde kendisine âşık olan erkekleri hep reddetmiş, kendisini hep Zeus'a sunmuştur.
Simgeleri nar, zambak, inek, aslan, akrep ve en önemlisi tavus kuşudur. Sembollerinin yer aldığı tasvirlerinde haşmetli ve vakurdur. Sıklıkla bir tahtta oturur, başında polos ve elinde nar vardır.
Çok kıskanç ve kinci bir tanrıçadır, işlerini bir düzen içinde yürütür. Zeus'la ilişkisi olduğunu bildiği Maia'yı çileden çıkarmış, Lamia'yı canavara çevirmiş, Semele'yi tuzağa düşürmüş, Alkmene'nin doğum yapmasını geciktirmiş, Leto'yu takip edip süründürmüş, Callisto'yu ayıya çevirmiş, İo'ya at sineği musallat etmiştir. Troyalılar kendisini en güzel tanrıça seçmedikleri için kini büyüktür. Zeus Hera'yı aldattığı için Hera tarafından defalarca cezalandırılır. Zeus'tan daha iktidar sahibidir ve Zeus'un önemli kararlarında çok büyük etkisi vardır. Ayrıca Zeus'tan daha zengindir. Zeus baştanrı, Hera da baştanrıça olarak bilinir.

Paris'in kararı, ortada başında tacı ile tanrıça Hera ve arkasında tavuskuşu.

Zeus ve Hera.

Hera çok yönlü bir tanrıçadır. Baharla ilişkilendirilir. Aynı zamanda kendisine guguk kuşu kılığına girerek gelen Zeus'u kutsal evliliğe ikna etmiştir. Bu yüzden çetin ceviz olarak da bahsedilir. Bazı kaynaklara göre de Hera, Zeus'la evlenmiş ve tüm koşullara karşın Zeus'la iyi geçinerek ve zorluklarla baş ederek dünyaya evliliğin kutsallığını göstermiştir. Bu nedenle Zeus ile Hera'nın evliliğine Hieros Gamos (Kutsal Evlilik) adı verilmiştir. Ayrıca önemli bir bilgiye göre Heusha adında bir çocukları vardır. Zeus Hera'yı aldatınca (Hera çok kıskanç olduğu için) Zeus'un aşıklarını ve onların çocuklarını cezalandırır ve onlara belalar yollar. Ayrıca Hephaistos, Ares, Hebe, Angelos ve Eileithyia Hera'nın çocuklarıdır.
Zeus'un diğer kadınlardan olan çocuklarından en meşhur olanlarından biri Leda'dan olan kızı Helen'dir. Sparta kralı Menelaos'un karısı ve Truva Savaşı'nın nedenidir. 

O kadar çok çocuğu var ki, ben sayamadım.. 

Efsanelere göre, Zeus'un yaklaşan "Devler Savaşı"nda yardım etmesi için doğurttuğu bebek Herakles'e karşı iki yılan göndererek onu öldürmelerini sağlamak ister, ancak bebek yılanları beşiğinde boğar. 

Leto ve Hera.

Eski Yunanlar Avrupa'nın büyük mit yaratıcılarıdırlar. O kadar ki tanrılar, kahramanlar, insanlar ve hayvanlar hakkında anlatılan şaşırtıcı hikayeleri günümüzde hala onların bulduğu isimle anıyoruz. Atinalı filozof Platon, ilahi eylemlerin hayali kayıtlarıyla gerçek olayların, yani doğaüstü olanla olmayanın ayrımını yapabilmek için MÖ 400 yılında mythologia kelimesini bulmuştur.

Her ne kadar dışarıdan bakıldığında bilimin giderek yükseldiği ve tanrılar ve tanrıçalarla ilgili her ayrıntıya inancın giderek azaldığı bir dönemde yaşıyor gibi görünse de Platon mitlerde yatan gücün farkına varmış ve öğrencilerini bu tahrik edici çekiciliğe kapılmamaları için uyarmıştı.

Bilimin geliştiği yerlerden biri, aynı zamanda da bu kadar mitolojik simgenin, efsanenin, hayret uyandıran bir coğrafyanın.. halen de çözülememiş tonlarca öğesi varken.. 
Merak uyandırmaması mümkün mü?.. Değil.. 

Neden "Hera" ile başladığıma gelince..

Eşim AYCAN BAYAR'ın maalesef 15 Ağustos 2008'de aramızdan ayrılan, canından çok sevdiği köpeği - kardeşi diyelim - bir Rottweiler olan "HERA"yı burada saygı ile anmasam olmazdı.. 
Dişiliği bu kadar belirgin, aynı zamanda bu kadar savaşçı.. korumacı.. ve çok hisli canımızdan çok sevdiğimiz "HERA"nın aramızdan ayrılışının 13. yılı.. 

Sevgili "HERA", sen mitlerde yazmasan da gerçek bir kahramansın.. 

HERA.. (1997- 2008)

Belki duymuşsunuzdur.. köpekler sezgisel güçleri, koku alma ve hissetme güçleri çok yüksek canlılardır.. Göçük altında kalanları çıkarırlar, koku duyuları çok gelişmiştir.. Uyuşturucu bulmada polise yardım ederler ve daha nice yardımları vardır.. Otistik çocukların ve özel eğitim alması gereken bir çok çocuğun tedavisinde onlardan yardım alınır.. Görme engelli bireylere birer çift göz olurlar.. Babasını kaybetmiş insanların sevgi ve yokluk açlığını doldurmaya çalışırlar..

Kanseri daha başlangıç evrede tanıdıkları.. insanların hangi duygu durumlarında olduğunu çok iyi çözümsedikleri, benimsediklerini ve bizi anladıkları ve ona göre vücut dili oluşturduklarını da biliyoruz..

Tehlikeyi de mutluluğu da bizden iyi anlar, tanımlar ve hemen reaksiyon verirler..
Biz insanların yapamadığı gibi.. 
Biz senin acını da kanserini de anlamadık, geç farkettik HERA..

Siz bizden daha gelişmiş alıcıları olan.. çok özel canlılarsınız.. Hepiniz bizim "Mitolojik Kahramanımızsınız"...

Işıklar içinde uyu..

Doç. Dr. Sezin AKÇA BAYAR, Göz Hastalıkları Uzmanı, Sanat ve hayvan sever..

Kaynaklar:

1. Hays, Jeffrey. "GREEK GODS AND GODDESSES: THEIR CREATION, BEHAVIOR AND POWER | Facts and Details". factsanddetails.com. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2021.

2. Ruck, Carl A.P., and Danny Staples, The World of Classical Myth, 1994.

3. https://tr.wikipedia.org/wiki/Hera